Datum	7 november 2005
Locatie	Café De Bonte Koe, Leiden
Tekst/Voorlezer	Willem Schrama, journalist en directeur mediabureau Star Report
Spelling	Woordenlijst Nederlandse taal (november 1995), het ‘nieuwe Groene boekje’. Nog niet de spelling-2005; die kwam in oktober 2005 uit, maar wordt pas op 1 augustus 2006 van kracht.

Een vorstelijk dineetje

Wie in dit van materie doordrenkte iktijdperk zomaar spontaan en zonder ruggespraak met zijn zielenroerselen bij vrienden aanbelt, kan doorgaans een grauw en een snauw verwachten en vervolgens onverrichter zake rechtsomkeer (ook: rechtsomkeert) maken. Hoe anders was de tijdgeest in de decadente fin de siècle rond 1880, toen mensen elkaar op winteravonden in hun landhuizen uitnodigden voor een copieus vijfgangendiner, voorafgegaan door een Dokkumer berenburg of andere sterkedrank.

Na te zijn gearriveerd in een janplezier, maakten de geprivilegieerde invités met hun modieuze pince-neztjes voor de deur van de woning een queue om daarna één voor één te worden verwelkomd door de gastheer of -vrouw. Vanachter een palissade loerden paparazzi avant la lettre met hun antieke platencamera’s naar dit welkomstritueel, waarna ze in een nek-aan-nekrace deze janklaassen in hun laatnegentiende-eeuwse couranten publiceerden.

Er werd in die dagen niet oeverloos en kittelorig gejeremieerd en gemuggenzift over het montessorionderwijs of de tweefasestructuur, laat staan dat men elkaar e-mails, sms’jes of andere kattebelletjes deed toekomen over interim-managers, pro-Deoadvocaten en excuus-Truzen. Integendeel, men sprak verrukt over de genietingen van de Industriële Revolutie en vooral ook over de ontwikkeling van de automobiel die zich toentertijd nog in het embryonale stadium bevond.

Na een korte voordracht over muizetarwe als dé haarlemmerolie voor klysma’s, begon de maaltijd met een mousse van sliptong en een luchtig koninginnensoepje. Onderwijl werd in kasserollen of roestvrijstalen pannen op een hypermodern elektrisch komfoor een stamppot van savooienkool en rosevalaardappeltjes bereid, opgediend met entrecote of ossenhaas, beide met naar keuze een vinaigrette-, een ravigote- of een paddestoelensaus. Ook sperziebonen met een karbonaadje lieten zich goed smaken.

In porseleinen schalen werd nasigoreng opgediend, waarvan het restant aan hongerige sint-bernardshonden werd gefoerageerd. Voor de kinderen waren er pannenkoeken, altijd te veel, maar met een gulle karamelvulling gingen ze erin als koek. Ten langen leste kwamen de ijscoupes tevoorschijn, waarin kunstig gelay-oute bananenroyals met gekonfijte vruchten werden geserveerd. Voor wie op dat moment nog niet was dichtgeslibd, was er jan-in-de-zak met altoos een teveel aan tijm, saffraan en karwijzaad.

Na te zijn neergevlijd op een smyrnatapijt, werd dit culinaire prerogatief van de welgestelden ten slotte afgerond met een dikke havanna voor de heren en een crèmige cappuccino voor de dames, die zich deze hoogst moderne lekkernij strijk-en-zet en uiteraard kosteloos toe-eigenden. Uit vrees ’s anderendaags te worden gebruuskeerd, dronk men daarna nog één pikketanissie alvorens op z’n jan-boerenfluitjes over gepavoiseerde promenades huiswaarts te keren. Men had tenslotte per se een façade op te houden, en in dat streven paste nu eenmaal geen onoorbaar drankgebruik.

Dáárvoor moest je destijds in de Leidse Hooglandsekerkchoorsteeg (ook: Hooglandsekerkkoorsteeg) zijn, waar zojuist een gloednieuwe tapperij met fraai geciseleerde tegeltableaus en een keur aan bockbieren haar deuren had geopend. Niemand van de toenmalige rapailleachtige cliëntèle (ook: clientèle) die op dat moment ook maar enigszins kon bevroeden dat 125 jaar later in exact dezelfde ruimte zo’n dertig gestreste eenentwintigste-eeuwers op een avond in november lijdzaam dit vileine en vermaledijde jubileumdictee zouden schrijven. Het kan verkeren.

klik op de foto voor een vergroting

Uitslag: 1. Pieter van Diepen (ambtenaar) 10 fouten 2. Janneke van Eijgen (lerares Nederlands) 32 fouten 4. Ron Favier (journalist, ex-leraar Nederlands van Gijs) 44 fouten Gemiddelde: ca. 60 fouten Mijn fouten: beerenburg, van achter, welkomsritueel, laat-negentiende-eeuwse, interimmanagers, toendertijd, ravigotte-, banane-royals, hoogstmoderne, bokbieren Opmerkingen: • Ik dacht dat er, analoog aan Hij zit achterop versus Hij zit achter op de fiets, verschil zou zijn tussen Hij heeft een bult vanachter en Hij komt van achter de palissade. Kennelijk niet. • Ik weet natuurlijk wel dat het welkomstritueel is, maar Willem zei duidelijk welkomsritueel, zonder t, waardoor ik dacht dat dat een ook toegelaten nevenvorm was. Hetzelfde geldt voor toendertijd: ik weet dat het toentertijd is, maar Willem sprak het nadrukkelijk met een d uit. • Natuurlijk moet er in laatnegentiende-eeuwse geen streepje achter laat, maar ik had laat-negentiende-eeuwse aan het eind van de regel afgebroken. Dat mag niet bij dictees. Stom. • Bananenroyals? Noch het GB, noch Van Dale noemt het. Ik dacht meer aan wat wel eens op menukaarten staat, op z’n Frans. • De leukste fout is bokbieren. Met ck, besliste de jury. Er was wat gemor in de zaal, maar ze waren onverbiddelijk. Onmiddellijk heb ik het in het GB opgezocht en ja, bockbier staat erin. Pas veel later zag ik dat dat dan wel zo is, maar dat bokbier er óók in staat. Juryfoutje! Ik heb Frans Bik, de baas van De Bonte Koe, gemaild dat dat wel een rondje bo(c)kbier waard is. • Smyrnatapijt had ik hier nog goed. Een maand later schreef ik bij het Groot Dictee van de Volkskrant etc. smirnatapijt! • NB Aanvankelijk werd alleen cliëntèle goed gerekend. Zo staat het in Willems Groene Boekje, de eerste oplage van het GB-1995. Deze aperte fout is in latere edities hersteld. Ik had de mijne (8e oplage) bij me en kon hem dat laten zien. Toen is clientèle ook geaccepteerd. Ook werd eerst alleen Hooglandsekerkchoorsteeg goedgekeurd, maar Frans wees erop dat op het naambordje in de steeg Hooglandsekerkkoorsteeg staat, met een k. Ook goedgerekend. Bijzonderheden: • Prachtige ambiance, prachtig café. Frans had uit zijn andere zaak, in Teuven, een oud schooltje, een heel stel lessenaars meegenomen. Strenge juf, met liniaal, erbij. En een heuse jury. Voorzitter was Bob in ’t Hout (scenarioschrijver, ex-VARA, ex-Volkskrant; zie ook Leids Dictee 1993), die ondanks een paar glaasjes spiritualiën nog ad rem genoeg was om op te merken dat het dan wel sliptongetjes was, met een p en niet met een b omdat ze door de mazen van het net slipten, maar dat hij dan niet snapte hoe ze toch op je bord kwamen. Het andere jurylid was kunstenaar Willem Breddels. Die heeft, zei hij ook zelf, geen verstand van taal, maar hij was dan ook uitsluitend jurylid gezelligheid. • Janneke van Eijgen, de lerares Nederlands die tweede werd, ken ik van de Haanstraschool: haar zoon Frank zat bij Gijs in de klas. Frank is nu piloot-in-opleiding, Gijs is student luchtvaart- en ruimtevaarttechniek in Delft. Janneke won de eerste editie in 2003.