| Datum |
20 maart 2009 |
| Locatie |
Stadhuis, Grote Kerkhof 4, Deventer |
| Tekst |
Pieter van Diepen (winnaar DD 2008) |
| Voorlezer |
Andries Heidema (burgemeester van Deventer) |
| Juryvoorzitter |
Bastiaan Mokkink en Alex Zwalve |
Deventer Koekoek
Het is zover, de Boekenweek, met als boekenweekthema “Tjielp tjielp (1) - de literaire zoo”. Daar rijst prompt een opzichzelfstaand probleem: schreef Vijftiger Hanlo (2) in zijn veelgeprezen poëem nu tjilp, tjielp of tsjielp? Wat doet dat ertoe, denkt u nu onmiddellijk. Hoe het ook zij, bereid u vanavond voor op een beestenbende. Kenners van de Flora- en faunawet (3) hebben een pre.
Groot was de consternatie toen in het eerste Groot Dictee, in 1990 in ’s-Gravenhage, nogal excentrieke dieren voorkwamen: het beroemde przewalskipaard, de kasuaris, het wildebeest, de bizon en natuurlijk rinoceros (4) Jan, u weet wel, die het volgens de koning slechter had (5) kunnen treffen. Dat alles zal in Deventer gesneden koek zijn, u heeft uw obligate huiswerk toch hopelijk wel gedaan?
Deventer kent ook een bijzondere, niet bepaald doordeweekse soort: de Deventer koekoek. Een fraai vogelijn, dat in zijn originele leefomgeving dicht bij het ijzige noordpoolgebied rondfladdert. Het zijn vieve beestjes, die zich niet licht laten lorejassen en die zich zowel in de openlucht als in zoet water thuis voelen. Het vrouwtje deponeert haar nageslacht het liefst in een nest kaketoe-eieren.
Dictee is een leuk hobby’tje, maar ocharmen, waar bent u aan begonnen? Zat u niet veel liever relaxed thuis met een kopje earlgreythee, een espressootje of een witbiertje? De teckel aan uw voeten, de siamees op grootmoes (6) stoel. Want hier, zielenpoten, schrijft u zich wezenloos met die takkebeesten: een pinguïn, een kolibrie en ten slotte een okapi-jong, oftewel een miniokapietje (7).
Van tevoren wist u, buitenpoorters: deze alinea is voor de dicteetijgers, de pielepoten die allerwegen geweerd worden. Confrérie van het orthografische metier, hoed (8) u voor frasen als ‘spoedeisendehulparts met relatie in statu nascendi met tipp-exende tehatexlerares (9)’, voor on-Bijbelse non-woorden, ook al staan ze in de bijbel (10) die vol spinnenwebben op de op-en-top degoutante récamier ligt, en voor xiang qi spelende, met een kei-interessante
a-pariredenering als S5 gecontra-indiceerde would-beschrijvers (11). Maar hoedt (8) u zich bovenal voor euphuïstische fabulanten met een fabliau vol fabuleuze schepselen: sjabraktapirs, grauwbruine gerbils, balkenendeachtig balkende steppeonagers, Siberische laika’s en qat kauwende manxkatten. Daar is geen woord Volapük bij!
2009 (12) worde uw beste dicteejaar, wens ik u bij dezen. Na al die al te geëxalteerde zoölogische prietpraat wordt er straks in de pauze allerknust gerelaxt. De koek- en Hanzestad Deventer koestert zijn koekoek. Bij een boerderijijsbereiderij (13) in de IJsselvallei koekeloert een koe. In het stadhuis klinkt feeërieke harpmuziek. En dan abrupt de juryuitspraak, de poedelnaakte waarheid: hemeltjelief, tig fouten!
<<De specialisten schrvene het hele dictee, de liefhebbers en prominenten alles behalve alinea 5.>>
Uitslag
Liefhebbers/prominenten:
1. Angela Rietdijk (21 fouten)
2. ex aequo: Paul Klösters en Marcel Holl (23 fouten)
Juristen:
1. Mr. Jeroen Heijstek
Specialisten:
1. Joost Verheyen (5 fouten)
2. ex aequo: Rein Leentfaar en Bert Jansen (16 fouten)
Noten
(1) Naar het gedicht De Mus van Jan Hanlo. Vlaming Joost kende het motto niet, noch Hanlo. Hij schreef Tjilp tjilp. Het Groene Boekje geeft inderdaad tjilpen, naast sjilpen en tsjilpen. Van Dale geeft tjilpen en sjilpen als werkwoorden en tsjilp als tussenwerpsel.
(2) Joost schreef Hamlo, iemand anders Hamlap.
(3) Joost schreef flora-en-faunawet. Staat – evenals Flora- en faunawet – niet in het GB, noch in VD. In het Nederlands is het usance dat alleen het eerste woord van de naam van een wet met een hoofdletter wordt geschreven. Mijn referentie was de schrijfwijze van het Ministerie van LNV. Maar Joost had hier een punt: het is ook als een soortaaanduiding op te vatten (vgl. Warenwet en warenwet, wel in het GB). Verder valt ook wat te zeggen voor de schrijfwijze als samenkoppeling. Het is immers één wet en niet een florawet en een faunawet.
(4) Iemand schreef rhinosaurus.
(5) In het Nationaal Dictee (het enige dat zo heet; vanaf 1991 deden ook Vlamingen mee en heette het Groot Dictee der Nederlandse Taal) zei koning Willem III tegen Jan: “Gij hadt het slechter kunnen treffen.” Hadt met dt! Er was één deelnemer, en niet de minste, die zich dat herinnerde en ook in deze context hadt schreef. Fout.
(6) Iemand noemt zijn oma kennelijk grootmoes en schreef dus grootmoes’ stoel.
(7) Veel mensen hadden okapijong zonder koppelteken en mini-okapietje juist met. Fout.
(8) Het leukst. Hoed u voor en even later hoedt u zich voor. In het eerste geval is u het wederkerend voornaamwoord (zich hoeden), in het tweede geval is zich het wederkerend voornaamwoord en is u het onderwerp. En daar hoort hoedt bij, met dt. Daags tevoren mailde de organisatie mij dat er één keer hoed en één keer hoedt stond. Of dat wel klopte. Smullen!
(9) De tehatexlerares, lerares tekenen, handvaardigheid en textiele werkvormen, staat in Van Dale. Iemand schreef TH-tekstlerares.
(10) De Bijbel als Heilige Schrift is met een hoofdletter, maar als een specifiek exemplaar wordt bedoeld, zoals hier uit de context blijkt, is het bijbel met een kleine b.
(11) Would-be (zogenaamd) is een bijvoeglijk naamwoord dat alleen attributief wordt gebruikt: een would-be gentleman. Je kunt niet zeggen ‘hij is would-be’. Waarom dan niet would-be schrijver, los? Omdat would-beschrijver als samenstelling in het GB staat. Mijn oorspronkelijke idee was would-beart-decoartiest, een prachtig woord. Maar niet correct, want niet in het GB, en dus is het would-be art-decoartiest.
(12) Iemand schreef 2009 met een ‘hoofdletter’, een grote 2 en kleiner 009.
(13) Na het wegvallen van de would-beart-decoartiest was dit Alex’ favoriete woord: een boerderij waar boerderijijs wordt bereid. De ij’s botsen niet. Helaas heb ik me van tevoren niet gerealiseerd dat het door het op een bepaalde manier voor te lezen een andere betekenis krijgt. De klemtoon moet op de eerste ij, maar de burgemeester sprak het helaas uit met klemtonen op beide ij’s en dan is boerderij-ijsbereiderij verdedigbaar (een boerderij annex ijsbereiderij). Dat had Joost. Eigenlijk had hij dus geen echte spelfouten.
|
