p
 i e t   v a n   d i e p e n      
     
   
1e groot alkmaars dictee
    
 
Datum 5 oktober 2008
Locatie Openbare bibliotheek, Gasthuisstraat, Alkmaar
Organisatie Openbare bibliotheek (100 jaar) en Uitgeverij Conserve (25 jaar)
Tekst Simone van der Vlugt (schrijfster, Alkmaar)
Voorlezer Marie van Rossen (oud-burgemeester van Alkmaar, oud-wethouder van Leiden)


Van dorp tot kaasmarkt

1. Voor zover archeologen het kunnen verifiëren, begint de bewoningsgeschiedenis van Alkmaar in de tiende (1) eeuw. Ook de vroegste schriftelijke vermelding van "het dorp dat men Alkmaar (2) pleegt te noemen", uit circa 930, wijst hier op (3). Veel meer dan een gehucht zal het toen niet zijn geweest.

2. Maar Alkmaar groeide snel, en in 1254 kreeg deze Noord-Hollandse plaats stadsrechten van graaf Willem II (4). Tot die tijd hadden de Alkmaarders zich met een palissade beschermd tegen aanvallen van buitenaf, maar nu mochten ze een stenen omwalling bouwen. Door het expansionisme van de Hollandse graven heeft Alkmaar zich ontwikkeld tot een belangrijke marktplaats.

3. In het jaar 1573 hadden de Alkmaarders hun omwalling hard nodig aangezien het Spaanse leger onverwacht het beleg voor de muren opsloeg. De desastreus verzwakte vestingwerken waren niet bestand tegen een grootse aanval en toen de Spanjaarden naar Haarlem trokken, werd in allerijl de stadsverdediging van Alkmaar op orde gebracht. Dat was geen sinecure, maar toen het Spaanse leger een paar maanden later terugkeerde, had Alkmaar zich voor een groot deel omringd met een moderne vestingwal met bastions.

4. De rest van het verhaal is bekend: de stad doorstond het beleg. Op 8 (5) oktober van dat jaar bliezen de Spanjaarden definitief de aftocht, wat tot op de dag van vandaag door de Alkmaarders wordt gevierd. Heden ten dage vormt de kaasmarkt, tezamen met het goed bewaarde (6) hart van de stad, een belangrijke toeristische trekpleister.

5. Het moderniseringsstreven uit de jaren vijftig (7) van de vorige eeuw om een groot deel van de oude binnenstad te slopen en zo een doorgang te creëren, oogstte een storm van kritiek. Het rigoureuze plan werd gelukkig van tafel geveegd. In de jaren daarna ontstond er steeds meer aandacht voor het behoud van stadsmonumenten, en dankzij een aantal rehabilitatieprojecten werd de Alkmaarse geschiedenis te elfder ure veiliggesteld voor het nageslacht.

Uitslag
1. Bert Jansen, Bussum (0 fout)
2. Win Kastermans, Alkmaar (1 fout: goedbewaarde)
3. Arjan Hogervorst, Graft (2 fouten: pallisade, goedbewaarde)
4. ex aequo 3 fouten: Pieter van Diepen, Leiden (Alckmaer, acht, goedbewaarde), Rein Leentfaar, Breskens (voorzover, pallisade, acht) en René Dijkgraaf, Harderwijk ("het, pallisade, goedbewaarde - acht niet fout gerekend)

Noten
(1) Vooraf werd nadrukkelijk gezegd dat alle cijfers en getallen in letters moesten worden geschreven, behalve jaartallen. Maar de jury toonde zich (hier althans) mild: behalve tiende werden ook 10de en 10e goed gerekend. Zie ook de noten 4, 5 en 7.
(2) De jury vond het leuk dat één deelnemer hier Alckmaer had geschreven, maar rekende het wel fout. Die deelnemer was ik. Ik had die schrijfwijze gekozen omdat de zinsnede tussen aanhalingstekens moest worden geplaatst en dus duidelijk een citaat was, en wel uit 930. Ik was bij mijn gebruikelijke huiswerk vooraf gestuit op een boektitel "Ons heerlijke stadt-huys binnen Alckmaer". Kortom, dít leek me de kans om me van mijn mededicteenomaden Bert, René en Rein te onderscheiden. Misgegokt. Het is, zag ik later, weliswaar een citaat, maar dan een vertaling, en wel van "Villa Allecmere ....".
(3) Op het correctieblad staat hier op. Ik had hierop, wat zonder twijfel de juiste schrijfwijze is. Dat zullen Bert, René en Rein beamen, maar er is ter plaatse niet over gediscussieerd, omdat het niemand is opgevallen. Wat Win en Arjan hadden, weet ik niet.
(4) Zie ook noot 1. Ondanks deze nadrukkelijke regel over het schrijven van getallen, heeft waarschijnlijk niemand Willem Twee geschreven. Het Romeinse cijfer II maakt voor iedereen kennelijk onlosmakelijk deel uit van de naam.
(5) Zie ook noot 1. Nu ook bij 10de en 10e coulant is omgegaan met de vooraf zo streng geformuleerde regel, is het niet meer dan logisch om ook 8 (als cijfer geschreven) niet fout te rekenen. Bert had inderdaad 8. Voor een datum is de schrijfwijze in cijfers ook gebruikelijker. Opmerkelijk is dat tiende (en ook vijftig - zie noot 7) op het correctieblad in letters stonden, maar 8 als cijfer. Nog opmerkelijker, en apert onjuist, is het dat, ondanks de vooraf zo benadrukte regel, acht in letters fout werd gerekend (bij Rein en mij; bij René is het niet fout gerekend). Hoe Win en Arjan het geschreven hebben, weet ik niet. Ofwel als 8 - en dan is het net als bij Bert goed gerekend, ofwel als acht en dan is het net als bij René niet fout gerekend.
(6) De lastigste. Win, Arjan, René en ik hadden goedbewaarde, aan elkaar. Maar dat staat noch in het Groene Boekje, noch in Van Dale. Rein en Bert hadden het goed, al heeft Bert wel getwijfeld. Van Rein weet ik dat niet.
(7) Zie ook noot 1. Ik weet niet of iemand uit de top zes 50 in cijfers had, maar net als bij 10de, 10e en 8 zou coulance van de jury ook hier niet onredelijk zijn, temeer omdat vijftig in deze context met enige fantasie als jaartal is op te vatten.

Bijzonderheden
• Een matig dictee, van een zo gerenommeerd schrijfster. Te weinig onderscheidend. Nauwelijks moeilijke woorden (voor zover, palissade, in allerijl, sinecure, heden ten dage, tezamen, goed bewaarde, rigoureuze, te elfder ure) en een paar een-beetje-moeilijke woorden. Zo werd Noord-Hollandse als 'instinker' benoemd. Dat zou in de oude spelling Noordhollandse zijn geweest. Dat is echter niet bij de laatste spellingherziening veranderd, maar al bij die van 1995. Op het correctieblad staat de naam van een van de sponsors: Noordhollands Dagblad. Maar dat is correct: daar geldt het donorprincipe.
• Broddelwerk van de correctoren resp. de jury. Het ware beter het dictee na afloop met de deelnemers te bespreken vóórdat de jury zijn werk afgerond had.